Bir çoğumuz için "orkide" kelimesi, kafamızda egzotik, narin, pahalı, yaygın bir çiçek resmi çizer. Fakat gerçek bu romantik resimden bayağı farklıdır. Orchidaceae ailesi dünyadaki çiçekli bitki ailelerinin birçoğunu oluşturmakta. Tam bir rakam verilememekle birlikte, dünya üzerinde keşfedilebilmiş 30.000 orkide türü bulunmaktadır. Bu da yeryüzündeki çiçekli bitkilerin %10'unu temsil etmektedir. Orkideler aynı zamanda, en iyi adaptasyon gösteren canlılarındandır. Antartika dışında her kıtada yayılım göstermektedirler.
Orkideler arktik tunduralar, kuru savanalar ve tropik yağmur ormanları gibi olabildiğince farklı çevrelerde bulunmaktalar. Güney ve orta Amerika'da daha sık yayılım gösterirler. Yeni Gİne, barındırdığı 3000-3500 tür ile, gezegende en yoğun orkide'nin yetiştiği toprak parçasıdır. Borneo, kolombiya, Venezuella ve Brazilya benzer özellikleri gösterirler. Dünya üzerindeki bu orkide cennetlerinin belirleyici ortak özellikleri topoğrafya ve coğrafyalarıdır. Tüm bu bölgeler belirli bir yağış almakta, ekvatora yakın bulunmaktalar. Engebeli topoğrafik yapı "highland" ve "lowland" olarak ayırabileceğimiz iklimsel çeşitliliği oluşturmaktadır.
Sık Orman dokusunda orkideleri arıyorsanız ışık yararlanabileceğiniz güvenilir bir anahtar. Gölgelik kuşağın bir kaya yada yol ile kesildiği alanlarda orkidelerin sayıları artmaktadır. Böyle durumlarda ışık fazlalaşmakta, hava sirkülasyonu artmaktadır.
Birçok tropik bölgede orkideler zor ve garip yerlerde yetişmekteler. Yol kenarları veya heyelan kalıntıları onlar için ideal yerler. Ağaçların üzerinde yetişen(Epiphytes) türler dalları, ağaç kavuklarını yada eğrelti gibi diğer ağaç üstü türlerin humusları içinde yetişmekteler. Tropik ormanlar ağaç üstü orkidelerin tek yaygın olduğu iklimler değildir. Afrika ve Australya gibi geniş savanalara sahip bölgelerde de yoğun bir yayılım görülmektedir.
Ilıman çayırlar, çimenlikler, fundalıklar ve açıklıklı ormanlar bir çok toprakta yetişen(terrestrial) türleri barındırmaktadır. Kuzey Amerika da, Avrupa da çok ilginç türler barındırmaktadırlar. Toprak orkideler toprak altında bulunan rizomlarıyla yağmurlu sezonda büyüyüp su biriktirirken, yaprakları solunca kurak veya soğuk dönemi bu depo organlarıyla atlatmaktadırlar. Bu türler kaya dibi gibi nemin daha fazla olduğu yerlerde daha hızlı büyüselerde dağınık bir yerleşim gösterirler. Orman yangınları bu bitkilerin artmasını tetikleyebilir.
(Cypripedium tibeticum)
Toprak orkidelerine(terrestrial) verilebilcek güzel bir örnek olan Cypripediumlar Asya'nın yüksek çayırlarında yayılım göstermekteler.
(Cypripedium Tibeticum C.)
(Cypripedium Calceous)
(Ophrys Apifera)
Ophrys ailesi Arupanın, özellikle Akdenizdeki çam ormanlarının terresterial türüdür. Çam ormanlarında şubatla-nisan aylarında çiçek açan Ophrys'ler ülkemizdede Muğla ve çevresinde yaygın olarak görülürler.
(Ophrys İnsectifera)
Toprak orkidelerinin yeraltı kısımlarında ana bitkinin yumrusu ve gelecek senenin bitkisini oluşturacak olanla birlikte iki yumru bulunur. (Typical underground part of terresterial orchids.)
İkinci yumru oluşumu ( consist of second tuber )
En Büyük ve En Küçük
Güney Asya'da ve Yeni Gine'de bulunan Grammatophyllum Speciosum dünyadaki en büyük orkide türüdür. 3m uzunluğundaki kalın gövdesiyle bir grup 1ton gelebilir. En küçük ödülümüzü ise Australyalı Bulbophyllum Globuliforme almaktadır. 3mm'den küçük gövdesiyle ormanda yürürken kolay göremeyeceğiniz bir canlıdır.
İnsanlar ve Orkideler
ilk olarak orkidelere M.Ö. 800'lerde Çinli yazıtlarda rastlamaktayız. Çin sanatında da daha sonraları sık sık karşımıza çıkan orkideler Avrupa'da ilk Yunanlılar tarafından keşfedilmiştir. Toprak altı türlerin yumrularıyla yunanlılara "testis"i hatırlatması sebebiyle latinceye Orchis(=Testis) olarak geçen bu bitkiler 18.yy'da botanik dünyasında ün kazanıp, cam serası olanların yetiştirmekten keyif aldıkları bir uğraş olarak görüldüler. Sonraki dönemlerde özel seralarda fidanlıklar kurularak dünyanın dört bir tarafından Amerika ve Avrupa'ya bitki taşındı. Birçok bünyesinde aşklar barındıran macera dolu hikayeler bu dönemin Orkide avlarında doğdu. I. Dünya savaşına kadar süren bu çılgınlık savaş sonrasında yerini tohumdan bitki yetiştirme ve hibritlemeye bıraktı. Daha fazla çiçek veren dayanıklı hibritler, türlere göre daha fazla üretilmeye başlandı. Sonunda orkide üretimi İngiltere'nin birkaç asilzadesinden tüm dünyaya yayıldı.
Genel Hatlarıyla Orkideler
Çok farklı şartlara adapte olmuş bu bitkiler hakkında genelleme yapmak çok zor. Dünyanın her yerinde çok çeşitli formlarda bulunan orkideleri 3 grupta inceleyebiliriz. Epiphytes olarak bilinen grupta ağaç üstünde yaşayan formlar hakimdir. Kayalık bölgelerde ve taşların üstünde yetişen türler Lithophytes olarak ikinci grubu oluşturmakta. Geriye kalan toprak orkidelernden de (terresterials) az önce bahsettik.
Epiphytes ve Lithophytes türlerin karşılaştıkları temel engel, yetiştikleri substratın nemi tutmamasıdır. Bu bitkiler su depolamak amacıyla pseudobulbslar veya etli succulent yapraklar geliştirmiştirler. Köklerde su kaybını önlemek için farklılaşmıştırlar. Birçok epiphytes tür gereksiz denebilecek kadar kalın köklere sahiptir. Fakat bu kökler yağmur yağdığında kısa sürede şişip bitkinin uzun süre nem ihtiyacını karşılayabilecek şekilde donanmışlardır. Yine aynı sebeple birçok tür büyüme evresinde kendi turbasını ve yosununu oluşturmaktadır. Muhteşem çiçeklerin garip, tuhaf, farklı, ilginç ve yabani bir formdan çıkmasının bir sebebide bu bitkilerin geçirdikleri adaptasyonlar.
Farklı türler ait pseudobulbslar
Masdevallia decumana
Terrestrial Türler
Orkide Yetiştirmek
Bu bitkileri yetiştiremezsiniz. Ölürler. 150$'a aldığınız Vanda, 3 hafta içinde ölür. Hediye gelen Phalaenopsisler pencere önünde can çekişe çekişe 1 ayda ölürler. Yada Koçtaş'tan aldığınız o güzel Cymbidium evinizde kendini bambu sanıp bedelli askerlik çıkana kadar açmayabilir... SARDUNYA! Sardunya dikin heryere! Bırakın o mutlu azınlık Bauhouse'un bahçe bölümünde kalsın..
Çiçekler hakkında "haftada 2 kere suladım, güneşe çıkardım yinede öldü" tarzında cümleler kuran yada "gübre bile verdim yinede toparlanmadı, en sonunda gübreye diktim o zaman bile öldü" gibi tecrübe sahibi insanlar için orkideler hakkında söyleyebileceklerim üstteki paragrafta gayet yerinde bir şekilde belirtilmiştir. Eğer tavsiyemi dinlerler ise onlarda, tüm tek çenetliler dünyasıda, eh sonunda bende mutlu oluruz..ih
Gelelim orkide yetiştirmeye, eğer evinizde orkide yetiştirmek istiyorsanız ve tür konusunda takıntınız yok ise evinizin iklimine uyum sağlayacak bir tür seçmekle başlayabilirsiniz. Çünkü evinizdeki ışık-ısı-nem durumuna uyum sağlayan bir bitki size pek ihtiyaç duymadan keyiflice büyüyebilir. Örneğin, Phalaenopsis gibi lowland türler güneş ışığından zarar görüp gün ışığında optimum gelişme gösterirler. Dendrobium yada Vanda gibi epiphytes türler ise kavurucu yaz güneşi dışında güneş ışığında gayet keyifli büyürler. Phalaenopsisler 24 C ve üzeri sıcaklıklardan hoşlanırken, Paphiopedilumların çiçek açmaları için gece sıcaklık düşümlerine ihtiyaç duyarlar. Bitkinin ihtiyaçlarını habitatı belirler. Eğer başarılı bir orkide yetiştirmek istiyorsanız o bitkinin nerede yetiştiğinden başlamalısınız. Bu yazının amacı okuyuculara bu inanılmaz bitkilerleilgili temel bilgileri vermektir. Bundan sonraki postlardan orkidelerle ilgili olanlarda, dünya üzerinde en çok yetiştirilen, evde en kolay bakılabilen yada güzelliğiyle yada tuhaflığıyla ilgimi çeken türleri sizlere anlatacağım.
(Paphiopedilum İnsigne, Nepal)
Yukarıda ki birçok fotoğraf Karma'nın severek takip ettiğim bloğundan alınmıştır. Orkidelerle ilgili her türlü ayrıntıyı yada onun muhteşem orkidelerini görmek için; http://www.orchidkarma.com/
For many people the word “orchid” conjures up images of exotic, expensive, delicate and rare flowers but the truth is far from this romantic image. The Orchidaceae family probably comprises the most species of all the families of flowering plants. Estimates of the total number of orchid species vary widely, however, figures such as 20.000 or 30,000 are often mentioned. This represent about ten per cent of the world’s flowering plants.
Orchids are also among the most adaptable plants. They are not restricted the tropical jungles, as the uninitiated sometimes imagine. Orchids can be found growing naturally on every continent, except Antartica.
Where Orchids Grows
Orchids occur in environments as diverse as Arctic tundras, dry savannas, and tropical jungles. Only the driest deserts, the coldest mountain tops, or permenant snowfields have proved unsuited to orchids. They are most abundant in the tropical jungles of Central and South America and in Southest Asia, and the island of the malay Archipelago.
New Guinea may well be the richest orchid area on the planet. The number of the spcies there is not known with any certainly as new species are discovered on a frequent basis, but estimates are around the 3000-3500 mark. Other areas such as Borneo, Colombia, Venezuela, or Brazil may have a similar density.
The factors that combine to prompte a bountiful supply of orchids are topoghraph and geograpy of these places. All these regions have high reliable rainfalland, being close to the equator, there is little difference between the summer and winter temperatures. All of them have rugged terrains, which gives rise to diversty of lowland and highland climates. When looking for orchids in forest country, light is often the key. A lowland forest may have few species over much of its area, but the numbers increase dramaticlly when the forest canopy is broken by a large stream or rock face. In thiese situations, light is much more avaible and air movement is good- two conditions most orchids appreciate.
In many tropical regions orchids will colonize disurbed areas, such roadside embankments or landslide remains. On a forest tree different types of epiphytes will be found on the mayor branches, but smaller, delicate spcies grom in the outer canopy, and these are known as “twig epiphytes”
Some spcies grow almost exclusively in clumps of peat formed by epiphytic ferns. Emergent trees that protrude well above the canopy are usualy rich in orchids, as are isolated trees left in paddocks after clearing.
Temperate meadows , grasslands, heathlands, and open forests support numerous terrestrial orchids. Both North America and Europe have an abundance of interesting species. Orchids in this situation have underground storage organs, such as tubers. They take advantage of wet season to grow and flower, then drop their leaves and survive the dry and cold parts of the year by retreating to these underground parts. These orchids are sometimes most prolific where the soil is moist, such as the foot of boulders or along stream banks, but many are simply scrattered at random across the country side. Often flowers in grassy habitats flower more profusely after there has been a wild fire.
The Big and The Small
What is the largest orchid in the world? Often the answer is Grammatophyllum speciosum from Southeast Asia and New Guinea. Equally, the tittle of the “smallest” requires definition. The Australian Bulbophyllum globuliforme, with pseudobulbs less than 3mm across and virtually no leaf, may qualify, but one of these plants comprises many small pseudobulbs connected by a rhizome.
Orchids and Human
The first definite references to orchids are in early Chinese writings from about 800 BC. In Europe, the earlist interest known in orchids dates back to the ancient Greeks, but the interest was a little earthy than that of the oriental cultures. The paired tuber of the local terrestrial species were thouht to resemble testicles for which the latin word is Orchis- from this word came the names orchid and orchidaceae.
Orchids were introduced into cultivation in Europe in the middle of the Eighteenth century. By the early 1800s, they were becoming popularamong the well-to-do who could afford a glasshouse. Unfortunately, most of these importations had a short life as a large number died on the long journey from the Americas or Asia. Many tales have been told of the advanteures of the orchid collectors from this period. Clearly this practises could not continue indefinitely, and Worl War I finally put a stop to them. After the war things had changed. Most of the spectacular species had been discovered and in cultivation, but more than that, fashions had changed. What began to emerge were tecniques for growing orchids from seed and producing hybrids. Large free-flowering hybrids became avaible and these grew more readily in cultivation than the species. Finally, production of these plants spread to all over the world from English nobblements.
Orchid Plant
İt is difficult to generalize about the structure of the orchid plant. They have adapted to grow in a extremely diverse array of habitat in all sorts of climates, and the structure of each species has diversifed to suit the prevailing conditions. Many orchids grow on a trees and these are known as epiphytes. When they grow on rocks they are called lithopytes, and in the ground, terrestrials.
Epiphytes and lithophytes face particular problems, the main one being that the economysubstrate in which they grow does not retain moisture. Storage organs, such as swollen stems (pseudobulbs) or succulent leaves, have evolved to solve this problem. Roots are also adapted to help with water economy. Many epiphytes have thicker roots than seems neccesary,but these are able to anchor the plant to the substrate and rapidly absorb large quanteties of water when it rains. Other epiphytes tak
e advantage of clumps of ferns that produce large amounts of moisture-holding peat., or they grow in thick mats of moss or in leaf litter in the forks of trees.
Terrestrial orchids contend with different problems, depending on the habitat in which they grow. Those from open habitats, such as the veld in Africa or coastal heatlands in Australia , often have the cope with a dry season with little avaible moisture. In North America they may have to survive harsh winters including being covered with snow. The range of adaptattions in orchids seem endless and in this lies a large part of their charm to gardeners. Many have large , colorful flowers but there are even more that are less beautiful, but are wierd, strange, unusual, interesting or even bizarre in form.
Cultivation
You cant care theses plants. They die.. The Vanda you give 15$ for, dies in 3 weeks, the present Paphiopedilums dies behind the window in a month wiith a linger. Or the Cymbidium you bought from garden market can assume itself a bambu and may never bloom again.. Geranium! Plant everywhere geranium. Leave these happy minority in Bauhous alone..
İf you are kind of “ I watered twice a week, put somewhere sunny, still dead” or “ I even fertilized, did not work, at last, I planted it in fertilizer, still dead” person, the upper paragraph was written for you. İf you apply my advide, at last all mono cotiledon world, you, even me can be happy …
Lets now the subject, if you want to have a wierd plant with gorgeous flowers in your house, and if you dont have species obsession, you can start with choosing right species according to climate which you can provide at home. Because, the plant which can adapt light-heat-moist situation in your place, can grow succesfuly without much struggle. Forexample, lowland species such as Phalaenophsis, needs +24C heat but can harm with direct sun light, or Phaphiopedilums likes morning sun and strong day light but needs heat fall at nights for blooming. Requires determine by habitats. If you want to have an orchid with healthy bloom, you gotta start with where it grows in nature.
Aim of this article, summarize this extraordinary plants basicly and show you the miracle of nature. Next topics about orchids will be about most cultivated or most common orchids, easy species for cultivation or attracts me with wierdness and beauty.
For photografs and more info;
1) http://www.orchidkarma.com/
2) ORCHİDS, Botanica’s Pocket, U. F. Ullmann
